Bierbrouwen is eeuwen oud. Kloosterlingen verstaan al vroeg de kunst om bier te maken en het gewone volk brouwt al in de Middeleeuwen thuis gerstenat voor eigen gebruik. Duiven heeft met Stoombierbrouwerij De Star ook een brouwhistorie. Een brouwerij waar stoom de moutmolen en de pompen aandrijft én de ketel verwarmt, wat het brouwproces en de bierkwaliteit ten goede komt.
Het is niet vanzelfsprekend dat er in Duiven een brouwerij komt. In 1487 krijgt de stad Zevenaar namelijk het alleenrecht om in de Liemers bier voor de verkoop te brouwen. Joannes Hansen trekt zich daar niets van aan en begint in 1704 doodleuk in Duiven een commerciële bierbrouwerij. Naar verluidt mag Hansen bier blijven brouwen én verkopen mits hij jaarlijks twaalf rijksdaalders accijns afdraagt aan Zevenaar. In 1740, kort voor zijn dood, verkoopt Hansen zijn bezittingen aan Peter Heijdendael. De rijke boerenzoon bezit vanaf dat moment de hofstede met brouwhuis, ketel en brouwgereedschap.
De productie is niet groot, veel boeren brouwen nog hun eigen bierconsumptie. Duiven ligt echter aan de Kleefsche Postweg, de verbindingsweg tussen Arnhem en Kleef, en dát is voor brouwer en tevens herbergier Heijdendael gunstig. De reizende passanten en overnachters in zijn herberg lusten graag een biertje wat zijn afzet vergroot. In 1797 neemt schoonzoon Evert Nass de brouwerij over, later opgevolgd door diens zoon Petrus Stephanus. Rond 1816 ligt de productie op zo’n 160 ton bier per jaar. In de winter brouwt men twee á drie keer per maand, in de zomer hooguit één keer. Bier is zomers niet goed houdbaar.
Vijf cent voor glas bier
Petrus Stephanus zit niet stil: rond 1850 gaat zijn bedrijf als een van de eerste Nederlandse brouwerijen ondergistend ‘Beiersch’ bier produceren. Dit bier, met een alcoholpercentage van 3 à 4 procent, wordt steeds populairder en is langer houdbaar dan het bovengistend Nederlands bier dat hij tot dan toe brouwt. Nu kan ook in de zomer volop worden gebrouwen. De benodigde mout wordt in eigen mouterij verwerkt, de hop komt in houten tonnen uit Beieren. De brouwerij groeit uit tot een van de belangrijkste in de provincie en het ‘Duivensch bier’ wordt een begrip. In de loop der jaren werken er acht tot twaalf mensen. Een liter bier kost begin 1900 drie stuivers, een glas bier vijf cent.
Voor de zoon
In 1876 komt de succesvolle brouwerij in handen van de Limburgse weduwe Otten, die de zaak koopt voor haar zoon Coenraad. Op de gevel van het brouwershuis komt C.C.G. Otten te staan. De brouwerij zelf heet De Star, in die tijd een veel gebruikte naam voor een bierbrouwerij. Coenraad Otten is, naar later blijkt, de laatste zelfstandige brouwer van De Star. Na de Eerste Wereldoorlog neemt Heineken de brouwerij over waarna in 1924 alle activiteiten om zelf bier te brouwen stoppen. Het bedrijf gaat verder als bierbottelarij en bierhandel van Heineken. Onder eigen merk worden nog wel limonades en mineraalwater gebotteld.
‘De Star’ blijft vooruitstrevend: als een van de eerste bedrijven in Duiven vervangt men in 1925 paard met wagen door de vrachtwagen. De ‘Okshoofden’, de houten biertonnen die met warme pek worden gedicht, worden eveneens vervangen. De levering aan de afnemer gebeurt voortaan in beugelflessen van ¾ tot 1 liter. Rond 1933 stopt het bottelen, het bedrijf wordt omgevormd tot agentschap van Heineken en daarmee drankenhandel voor de regio. Deze drankenhandel wordt rond 1960 verplaatst naar de Plaksestraat. Het voormalige brouwerijgebouw, op de plek waar nu Action zit, wordt in 1965 afgebroken. De brouwerij stilgelegd, het gebouw gesloopt, maar het gerucht blijft: Heinekens rode ster zou zijn ontleend aan De Star, de naam van de historische stoombierbrouwerij in Duiven.
Irma de Theije
Deze serie is een initiatief van De Liemers Helemaal Goed. Met medewerking van Kunstwerk! Liemers Museum en gesteund door Leven in de Liemers en het Prins Bernhard Fonds. Via vlogs en verhalen geven we op deze wijze een gezicht aan de geschiedenis van de Liemers.
FOTO’S Kunstwerk! Liemers Museum
Foto 1 – Prenttekening Jan de Beijer 1742, gezicht op Duiven met links rookpluim Stoombierbrouwerij De Star.
Foto 2 – Reproductie ansichtkaart uit 1905 tekst Stoombierbrouwerij De Star C.C.G. Otten Duiven bij Arnhem
Foto 3 – Reproductie ansichtkaart ca. 1900 Stoombierbrouwerij De Star.
BRONVERMELDING
Historische Kring Duiven-Groessen-Loo, blad Driepas 1985, nummers 1 en 2
Tijdschrift PINT-nieuws, nummer 153 april 2006, artikel over Stoombierbrouwerij De Star
