Nieuws uit de regio Schatkamer van de Liemers Zevenaar

Schatkamer van de Liemers: Drama op huize Toetenborg in Ooij

29 februari 2020

117

Als je een bedrijf hebt, wil je graag dat één van je kinderen het bedrijf uiteindelijk overneemt. Dat was vroeger ook zo. Maar soms gebeurt er iets waardoor dat niet meer mogelijk is.

In Kunstwerk! Liemers Museum ligt een testament uit 1792. Het is met de hand geschreven door Baron Everhardus van Schueren. Hij woont met zijn gezin in huize Toetenborg in Ooij. We kennen het pand tegenwoordig onder de naam Toetenburg. De locatie: Slenterweg 16.

We schrijven 1772. De Baron is getrouwd met Jonkvrouwe Maria Theresia Barbara de Kuttschreutter de Coetsruijter. In dit jaar gebeurt er iets verschrikkelijks: de enige zoon van het echtpaar overlijdt en de Baron en zijn echtgenote moeten orde op zaken stellen.

Het testament waar wij beslag op hebben weten te leggen, is door het handschrift moeilijk te lezen en het taalgebruik is anders dan tegenwoordig. Maar de vertaling moet er ongeveer zo uitzien:

“In de naam van God, de Allerhoogste,

Dit is geschreven door Everhardus van Schueren en zijn echtgenote Maria Tresia Barbara de Kŭttschrŭtter.

Wij hebben, als gevolg van onze leeftijd en teruglopende gezondheid, grote moeite ons bedrijf en andere bezigheden nog verder uit te oefenen. Wij hebben daarom, na rijp beraad en weloverwogen, gezamenlijk besloten om, gesteund door onze godsdienstige inzichten, al onze gemeenschappelijke bezittingen te gaan verpachten.

Op die manier kunnen wij het rustiger aan gaan doen. Een directe aanleiding daarvoor is het overlijden van onze enige zoon, waardoor onze dochter als enige erfgename over is gebleven. Zij heeft echter geen enkele behoefte om het bedrijf voort te zetten. Wij willen daarom zo snel mogelijk maatregelen nemen en hebben besloten om te verhuizen. Ook moeten we er voor zorgen dat ieder van ons een eigen inkomen houdt. Daarom hebben wij de volgende overeenkomst gesloten.

Ieder van ons krijgt een jaarlijkse, vaste uitkering, te betalen uit het bedrag dat de verkoop van het bedrijf heeft opgebracht. Bovendien zullen we goed voor onze dochter blijven zorgen. Daarbij wordt nog opgemerkt dat onze dochter, ook als meerderjarig kind, eerbied en gehoorzaamheid verschuldigd blijft aan beide ouders. Alle goederen en opbrengsten zullen zonder enige uitzonderingen in drie gelijke delen worden verdeeld. Zonder onderling overleg, zullen wij geen contracten sluiten en andere gelden ontvangen.

In mei van dit jaar zal de huisraad, het vee en de gereedschappen die bij het bedrijf horen, worden verkocht. Van de opbrengst zullen de gemeenschappelijke schulden worden betaald. Een deel van de goederen blijft in handen van ons drieën, voorzover deze nodig zijn en blijven binnen de huishouding.

Beide echtgenoten mogen goederen uit het huis, die zij niet willen verkopen of waar zij bijzonder aan gehecht zijn, buiten de verkoop houden. Datzelfde geldt ook voor goederen die de dochter graag wil houden , of waarvan wij het vermoeden hebben dat deze voor haar in de toekomst van belang zouden kunnen zijn, omdat ze anders met verlies teruggekocht zouden moeten worden.

Deze vriendelijke overeenkomst is door ons echtgenoten na het gelezen en herlezen te hebben ondertekend en van zegels voorzien.

Huis Toetenborg. 12 februari 1796.

Everhardus van Schueren

Maria Therese Barbera van Schueren Née De Kŭttschrŭtter.

De Baron noemt in het stuk niet de naam van de dochter, maar uit andere bronnen blijkt dat ze Maria Anna Josephina heet en in 1779 is geboren. De naam van de zoon komt nergens voor. Het zou kunnen zijn dat hij heel jong was toen hij overleed.

Wat er verder is gebeurd met echtpaar van Schueren is niet bekend, maar hun dochter komt goed terecht. De Baron verkoopt het huis aan een jonge generaal, Baron Joseph Johan Mattheus van Voorst tot Voorst, die de Toetenborg verpacht. Opvallend: hij trouwt op 18 juni 1797 met dochter Maria Anna Josephina en het echtpaar gaat op De Markt in Zevenaar wonen. Marie Anna Josephina overlijdt op 27 september 1813, slechts 33 jaar oud.

Peter Donker

Deze serie is een initiatief van De Liemers Helemaal Goed. Met medewerking van Kunstwerk! Liemers Museum en gesteund door Leven in de Liemers en het Prins Bernhard Fonds. Via vlogs en verhalen geven we op deze wijze een gezicht aan de geschiedenis van de Liemers.