Het is maar een klein stukje bos, vlak bij Beek. Op de kop af een vierkante kilometer. Maar de Byvanck heeft een rijke historie.
In de Byvanck staat een mooi, groot huis op een prachtige plek aan een weide in het bos. Nog niet zo lang geleden eigendom van Elisabeth Lochner von Hüttenbach, die het tot 1938 als zomerhuis gebruikte. Zij kreeg het cadeau van haar ouders Caroline en Maximiliaan Freiher Lochner von Huttenbach op het moment dat ze in 1921 trouwde met Jonkheer E. van Nispen tot Pannerden. In 1981 wordt Natuurmonumenten eigenaar. Het huis is tegenwoordig permanent bewoond, daar kun je dus niet komen, maar in het bos daaromheen mag je vrij wandelen. Er groeien allerlei zeldzame planten.
Een stapje verder terug in de tijd. In 1804 wordt Oswald Peter van der Renne geboren in de Byvanck, een wilde, ruige man, die met zijn paarden als een razende door de omgeving draaft. Eind 1828 schiet hij tijdens de jacht per ongeluk een man dood, die hij aanziet voor een reebok. Oswald haalt meer dingen uit die niet door de beugel kunnen, waardoor de politie achter hem aan gaat. Oswald laat zich niet zomaar in de kraag grijpen. Hij houdt zich schuil in zijn huis, waar de politie volgens de regels in die tijd niet zomaar naar binnen mag.
Naar verloop van tijd begint Oswald zich te vervelen. Hij leent 2500 gulden van zijn oom Louis van Nispen en vlucht vervolgens naar Duitsland. Om pas in 1869 voor even terug te keren. In de tussentijd is er wel goed op het huis gepast; alle kostbaarheden zijn er nog. Met man en macht wordt daarom in zes dagen tijd alles ingepakt en meegenomen naar Duitsland. Zijn vlucht wordt een grote verhuizing.
In de Zuid-Afrikaanse krant ‘de Transvaler’ staat in die tijd de volgende tekst over de ‘mislukte jacht’:
“Die verhaal lui, dat die ridder, Oswald Pierre Henri, vroeg in 1829 aan ’n uitgebreid jagtog in de berge deelgeneem het. Grootwild was toe nog volop in Holland. Oswal het iets bruins agter ’n bos sien beweeg en aangele. Die skoot knal en Oswald hardloop na sy buit om tot sy ontsteltenis te ontdek dat hy ’n man, een van die wilddrywers, doodgeskiet het.
Hoewel ’n blote ongeluk, is so’n voorval destyds streng gestraf in Holland. Ten einde raad het die jong ridder na sy oom Louis van Nispen gehardloop wat hom 2500 gulde in die hand gestop het met die opdrag dat hy dit moet gebruik om so gou moontlik na Duitsland te vlug.’’
Jaren later
Oswalds dochter, Caroline is getrouwd met Maximiliaan Freiher Lochner von Huttenbach en zij wonen tijdens de Eerste Wereldoorlog op de Byvanck. Wanneer Maximimiliaan zich verveelt en snuffelt door de spullen op zolder, vindt hij papieren waaruit blijkt dat zijn schoonvader Oswald de 2500 gulden nooit aan oom Louis heeft terugbetaald. Hij besluit om die schuld alsnog te betalen namens zijn schoonvader. Oom Louis is echter overleden, maar hij laat nazoeken wie de erfgenamen zijn. Zelfs tot in Indonesië en Zuid-Afrika worden ze opgespoord.
Tegenwoordig
Wandel je tegenwoordig door het bos van de Byvanck dan kom je langs een ‘ronde gracht’. Het pad loopt er recht overheen. Op deze plek staat ruim 700 jaar geleden een versterkte toren, een bergvrede. Volgens een legende is dat een kasteel van de Orde van de ‘steenrijke’ Tempeliers, die jarenlang oorlog voeren in de regio die we tegenwoordig kennen als Israël en Palestina. De Tempeliers worden door deze oorlogen rijk en krijgen veel macht. Iets wat koning Philips de Schone niet aanstaat. Samen met paus Clemens V heft hij daarom de Orde van Tempeliers op. Al hun bezit wordt afgenomen en ze belanden zelfs op de brandstapel.
Het verhaal gaat dat dat met het kasteel op de Byvanck ook is gebeurd. Het is de Tempeliers afgenomen. Ze zouden nog wel hun schatten in het bos hebben begraven. In 1830 zijn er zelfs wat oude munten gevonden in het bos. Sinsdien is er nooit meer iets gevonden…
Peter Donker
Deze serie is een initiatief van De Liemers Helemaal Goed. Met medewerking van Kunstwerk! Liemers Museum en gesteund door Leven in de Liemers en het Prins Bernhard Fonds. Via vlogs en verhalen geven we op deze wijze een gezicht aan de geschiedenis van de Liemers.
FOTO BRUILOFT:
De bruiloft van Elisabeth baronesse Lochner von Hüttenbach met jonkheer Ernest van Nispen tot Pannerden op 6 september 1921.
Bron: Meisters Collectie Liemers Museum
bronnen:
Liemers Museum:
A.J.M van Nispen tot Pannerden: Losse schetsen uit de Liemers
A.G. van Dalen: De Byvanck te Beek
Jan Harenberg: Havezaten en Adellijke Huizen
