Een stukje behang met 786 streepjes is het stille bewijs. Het is bewaard gebleven en te zien in Kunstwerk! Liemers Museum. Het komt uit een klein huis aan de Weverstraat 4 in Zevenaar waar tijdens de Tweede Wereldoorlog een Joodse familie zat ondergedoken: Josef, Riek en dochter Betty Rosenberg.
Joden hadden het vanaf het begin van de oorlog heel moeilijk. Ze mochten niet naar school, niet met de trein reizen en ze werden geweigerd in veel winkels. Iedere Jood moest duidelijk zichtbaar een Davidsster op zijn kleding dragen en op het identiteitsbewijs kwam een grote J te staan. Op die manier waren ze makkelijk te herkennen. En het werd steeds erger. De Duitsers vroegen Joden om zich vrijwillig te melden, om in Duitsland te gaan werken.
Josef Rosenberg uit Zevenaar had gehoord dat het niet om werk zou gaan, maar dat ze naar een vernietigingskamp zouden worden gebracht. Ze besloten daarom niet te gaan. Dat betekende dat ze weg moesten uit hun mooie grote huis aan de Marktstraat in Zevenaar. Hoewel het heel gevaarlijk was om Joden in je huis te verbergen, vond Zevenaarder Franz Heister het zijn plicht om De Rosenbergs te helpen. Hij nam ze in huis. Ze mochten op de zolder wonen. Niemand mocht er iets van weten.
De familie Rosenberg verhuisde op 7 februari 1943 naar de zolder. Vader Rosenberg had goede hoop dat het niet lang zou duren. Hij zette een streepje voor iedere dag die voorbij ging. Het werden uiteindelijk 786 streepjes (zie foto).
Heel stil zijn
De familie Rosenberg kon in die tijd niet naar buiten. Ze moesten heel stil zijn. Niemand mocht weten dat ze er zaten. Duitse soldaten zochten overal naar Joden, die zich verborgen hadden. Ook bij de familie Heister kwamen ze aan de deur. Muisstil werd het van boven gevolgd. Het zag er even naar uit dat de Duitsers binnen zouden komen, tot een officier riep dat het tijd was om te gaan. Een grote opluchting.
In het voorjaar van 1945 kwam de oorlog echt dichtbij. Vliegtuigen lieten bommen vallen op het station van Zevenaar. Soms ging het verkeerd. Zo werd de winkel van Rosenberg aan de Marktstraat helemaal vernield.
Tot de ochtend van 3 april 1945. Toen liepen er plotseling Canadese soldaten door Zevenaar. De familie Rosenberg zelf durfde na de middag naar buiten te gaan. Na 786 dagen zagen ze weer daglicht. Alles zag er anders uit. Veel groter dan ze zich herinnerden. Veel mensen waren verbaasd en huilden van geluk toen ze de familie weer zagen.
Lopend door de Marktstraat ontdekten ze hun gebombardeerde huis, totaal vernield. Dat kon ze op dat moment niets schelen. Het was prachtig weer en ze liepen met hun gezichten in de zon. De Rosenbergs wisten dat het ze gelukt was! Ze hadden de oorlog overleefd en gewonnen van de Duitsers!
Peter Donker
Deze serie is een initiatief van De Liemers Helemaal Goed. Met medewerking van Kunstwerk! Liemers Museum en gesteund door Rabobank Arnhem en Omstreken. Via vlogs en verhalen geven we op deze wijze een gezicht aan de geschiedenis van de Liemers. Foto’s: Kunstwerk! Liemers Museum.
Wij kennen dit verhaal van onze moeder die met haar ouders en broers en zus het laatste jaar van de oorlog in het huis naast Weverstraat nr.4 woonde. Die woning was hen door het toenmalige gemeentebestuur tijdelijk toegewezen nadat hun eigen woning was gebombardeerd. Onze moeder vertelde dat de familie Rosenberg plotseling naar buiten kwam. Niemand wist ervan. Zij had nog nooit zulke bleke mensen gezien. Zo indrukwekkend!