Langs de grote rivieren in Gelderland werd van oudsher klei gewonnen. Van die klei werd in vele tientallen fabrieken bakstenen gemaakt. Door verdere mechanisering, schaalvergroting en strengere wetgeving verdwenen veel van die fabrieken. Tal van gebouwen, schoorstenen en graafmachines beleven achter in het landschap. Als stille getuigen van het verleden. Het Regionaal Bureau voor Toerisme Arnhem Nijmegen (RBT KAN) heeft drie fietsroutes langs dit industrieel erfgoed uitgezet. De rondgaande routes maken gebruik van het bekende fietsknooppuntennetwerk. Ze zijn vervat in een aantrekkelijk vormgegeven routegids, en ook als route-app op de markt. De presentatie van de nieuwe routes was op 21 april bij Buitengoed en Baksteenmuseum De Panoven in Zevenaar.

Industrieel erfgoed
De steenindustrie in de regio Arnhem Nijmegen dateert al van 2000 jaar geleden, toen de Romeinen hun eerste steenovens hadden rond Berg en Dal. Daar maakten zij miljoenen dakpannen, tegels en stenen. De klei haalden zij uit leemputten in de heuvels van het Rijk van Nijmegen. Rond de 13^e eeuw ontdekte men dat rivierklei een minstens zo goede grondstof voor stenen was en de rivieren een prima transport-ader. Omstreeks 1850 waren er in Gelderland 120 steenfabrieken waar ruim 4.200 mensen werkten. Hanneline Oosting, adjunct directeur RBT KAN: “Met name langs de zuidoever van de Waal, rond Nijmegen, liggen de meeste restanten van die steenindustrie: veel hoge schoorstenen en verscheidene ring- en vlamovens. Diverse zijn fraai gerestaureerd en hebben een andere bestemming gekregen. Andere maken nog steeds uit van een werkende steenfabriek. Bij Zevenaar ligt het baksteenmuseum De Panoven, waar de baksteengeschiedenis voor je ogen tot leven wordt gebracht. De drie nieuwe fietsroutes laten je niet alleen al dat industrieel erfgoed zien, maar tegelijkertijd een prachtig rivierengebied waaronder Nationaal Landschap de Gelderse Poort”.

Routegids
De nieuwe routegids met de pakkende naam ‘Steengoed’ is verkrijgbaar bij de VVV’s en het toeristisch bedrijfsleven in de regio Arnhem Nijmegen. In de gids zijn drie duidelijke routekaarten opgenomen met daarop aangegeven langs welke erfgoedlocaties de route voert. Vanzelfsprekend heeft iedere locatie een uitgebreide beschrijving met fotografie, zodat de fietser van de route goed over de historie wordt geïnformeerd. De routes hebben elk een afstand van 35 à 40 kilometer en maken gebruik van het fietsknooppuntennetwerk. De digitale routes zijn geplaatst in de route-app ‘beleef routes’, een gratis app te downloaden vanuit de appstores. De drie routes hebben in de route-app ook de naam ‘Steengoed’. Kijk ook op www.geldersestreken.nl/rivieren.

Samenwerking
De routes zijn uitgegeven door RBT KAN in nauwe samenwerking met de Stichting Van Steen en Natuur, Stichting Industrieel Erfgoed Nijmegen en Omgeving (STIENEO), Buitengoed de Panoven, met ondersteuning van Provincie Gelderland en Europees Fonds voor de Regionale Ontwikkeling ´Hier wordt geïnvesteerd in uw toekomst!’.

Vrijdag 15 april is de informatiezuil ‘Turmac’ geplaatst, gecombineerd met informatie over De Kleefse enclaves. De zuil maakt deel uit van de succesvolle samenwerking ‘Beleef de Spannende Geschiedenis van Gelderland’ van het Regionaal Bureau voor Toerisme Arnhem Nijmegen RBT KAN. Op deze manier houdt de gemeente de herinneringen aan deze bijzondere tijden graag levend. De informatiezuil staat bij de ingang van het gemeentehuis aan de Kerkstraat 27.

De Kleefse enclaves

Lange tijd vielen enkele dorpen in de Betuwe, de Ooijpolder en de Liemers (Zevenaar, Duiven, Groessen en Loo) onder Kleefs gezag. Eeuwenlang heeft men deze plaatsen als pionnen over een geografisch schaakbord heen en weer geschoven; van Kleef naar Pruisen, Frankrijk of Nederland en weer terug. Begin 19e eeuw volgden de machtswisselingen elkaar zo snel op dat de Zevenaarse burgemeester Bötterich in de loop van zijn 18-jarig ambt onder drie vlaggen opereerde. Pas in 1816 kwamen de enclaves definitief bij Nederland.

200-jarig jubileum

Op 1 juni wordt met een officieel herdenkingsmoment herdacht dat het 200 jaar geleden is dat de Kleefse enclaves door Pruisen werden overgedragen aan het Koninkrijk der Nederlanden. Dit is de start van Grenzland 2016, 200 jaar verbonden. Onder deze vlag worden een reeks van evenementen en activiteiten georganiseerd die de grensregio op de kaart zet en duurzame verbindingen creëert.

Turmac

Verspreid over Gelderland liggen ook vele opvallende monumenten uit een jonger verleden, het industriële tijdperk. Een van die monumenten is ‘De Turmac’, een begrip in de Liemers. Bij deze sigarettenfabriek uit 1920 werkten Liemerse inwoners. Dankzij de recente verbouwing tot gemeentehuis is het industriële monument behouden en heeft het weer een functionele verbintenis met de Zevenaarse inwoners.

Luisterverhalen

De Kleefse geschiedenis en cultuurhistorie van de vier Gelderse Streken worden door ‘Beleef de Spannende Geschiedenis’ op een bijzondere manier tot leven gebracht. Aan de hand van acht tijdlijnen kun je kennismaken met meer dan 220 locaties, fraai verdeeld over de provincie Gelderland. Alle informatie in inspiratie is te vinden op www.spannendegeschiedenis.nl. Op panelen op de diverse locaties zijn niet alleen de bijbehorende cultuurhistorische verhalen te lezen. Middels een QR-code kan men via de mobiele telefoon genieten van luisterverhalen op de website www.spgs.nl.