Het natuurlijke landschap in de Liemers ademt water en dat is lange tijd zo gebleven. Sterker nog, wie het Liemerse watersysteem goed wil begrijpen ontkomt er niet aan om eerst terug te grijpen naar de basis: de ontstaansgeschiedenis van het landschap. In deel7 van deze serie: Het water beheersbare water.

Het stoomgemaal en dijkverzwaringen: grootschalige waterstaatkundige ingrepen vanaf de vroegmoderne tijd tot het heden. Na de Franse overheersing (1813) in Nederland ontwikkelde zich gaandeweg een nieuwe gecentraliseerde aanpak voor het rivierwater.

Er werd een instantie opgericht die tegenwoordig bekend is als Rijkswaterstaat. Deze nationale aanpak heeft vooral in de strijd tegen het buitenwater, het rivierwater, een belangrijke invloed gehad. Nederland streefde naar een gereguleerde afstroom van de rivieren en was voornemens de bovenmonding van de Oude Rijn af te sluiten. De Pruisische overheid was hier fel op tegen en onder hun voorspraak kwam er een overlaat tot stand die bij hoge waterstanden op de Rijn ging meestromen en zodoende de Duitse Rijndijken moest ontlasten. Deze Spijkse Overlaat was een belangrijk zorgenkindje voor de Nederlandse waterstaat. De Nedertijn en IJssel kregen immers via het Pannerdensch Kanaal en de Oude Rijn vanaf twee kanten water aangevoerd. Het leidde tot bijna jaarlijkse overstromingen van het Gelderse Eiland en de Liemers. Het duurde tot 1959 voordat de overlaat definitief werd afgesloten.

De strijd tegen het binnenwater vormde vanaf de 17e eeuw een steeds groter probleem. Rivieren kwamen hoger in hun beddingen te liggen en de kweltoevoer nam toe. Al snel werden er in het voormalige broekgebied boezemgebieden aangewezen. Maar daarmee werd het probleem niet opgelost. Op diverse plaatsen werden plannen gesmeed om via watermolens bemaling toe te passen. Door het grote financiële risico kwam het echter nooit zover. Tegen het midden van de 19e eeuw werd er diverse malen gesproken over de aanleg van een stoomgemaal. Het duurde echter tot 1881 en 1883 voordat er stoomgemalen

werden aangelegd bij Giesbeek en Pannerden. Vervolgens zijn tijdens de ruilverkaveling nieuwe grootschalige ingrepen gepleegd. Oude weteringen werden verbreed en nieuwe gegraven. Ook is in deze periode (1965) bij Angerlo een nieuw gemaal gebouwd (Bevermeer). Met al deze ingrepen was de afvoer van het binnenwater gewaarborgd. Maar daarmee lijkt de strijd tegen het water in de Liemers en het Gelderse Eiland nog niet gestreden. Met de stijgende rivierstanden, de toenemende piekafvoeren en de perioden van droogte staan nieuwe uitdagingen voor de deur. Uitdagingen die in de toekomst vrijwel zeker nieuwe hoofstukken gaan toevoegen aan de Waterbiografie van De Liemers.

De recent uitgebrachte ‘Waterbiografie van de Liemers’ vertelt alle facetten van het water in onze regio. In deze serie delen we met u de verhalen uit de waterbiografie. De waterbiografie is opgesteld in opdracht van Liemers++ en mogelijk gemaakt door de samenwerking tussen het Waterschap Rijn en IJssel, Liemers++ en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE).

Een productie van Buro Noord in samenwerking met Cultuurland Advies en Werkend Landschap Samenstellers: Dennis Worst (Cultuurland Advies) en Peter Hermens (Werkend Landschap)