Gimborn, brieven en schoonschrift

Schrijf je nog wel eens een brief? Een Whatsapp-berichtje is tegenwoordig snel verstuurd. We doen het tientallen keren per dag. We gebruiken de smartphone niet alleen meer om met vrienden en familie in contact te zijn. We kopen online, we tikken mailtje en we betalen er mee in de winkel. Iets opschrijven op een stuk papier met een pen doen we steeds minder.

Het is ruim 5000 jaar geleden dat mensen begonnen met schrijven. In het begin werden er geen letters geschreven, maar een soort plaatjes, zoals het schrift van de oude Egyptenaren. Het schrift dat we nu kennen is ontstaan in het Midden-Oosten, ongeveer op de plek waar Irak ligt. Jaren later werd het papier uitgevonden. Daar werd op geschreven met een ganzeveer en inkt. Er waren niet veel mensen die konden schrijven. Alleen zoons van rijke ouders mochten naar school om het te leren. Veel later leerde iedereen schrijven; op papier met een kroontjespen en inkt. De inkt werd gemaakt door Gimborn in Zevenaar, een bedrijf met een verhaal.

Oude schuur

Dat verhaal begint in 1904, wanneer Willem Joling een oude schuur aan de Wittenburgstraat in Zevenaar verkoopt aan ondernemer Max von Gimborn. Deze wil in die schuur inkt gaan maken. Het wordt de eerste inktfabriek in Zevenaar. De zaken gaan goed en Gimborn heeft steeds meer mensen nodig. Met de gemeente spreekt hij af dat hij alleen fabrieksarbeiders uit Zevenaar zal aannemen. Van het kantoorpersoneel mag de helft uit Arnhem komen. Hij koopt het Huis De Doelen van de familie Van Nispen om er niet alleen te gaan wonen, maar ook zijn kantoor te vestigen.

Talloze soorten inkt worden er in de loop van de jaren gemaakt. Ze hebben prachtige namen als ‘Galnoten Kanselarijinkt’ en ‘Sympatische Inkt’. Voor een liefdesbrief gebruik je natuurlijk andere inkt dan voor een koopakte van een huis!

Gimborn maakt ook inktlinten voor schrijfmachines, inkt voor stempelkussens en verf. In allerlei kleuren en soorten. Zoals de beroemde lijm: Gim-Gom. Deze lijm zat in een glazen flesje met een handig dopje waarmee je de lijm op het papier smeerde.

In 1995 sluit de fabriek, maar in het Liemers Museum is nog steeds van alles te zien over Gimborn. Zoals prachtige inktpotten. Deze zijn zo gemaakt dat je makkelijk je ‘kroontjespen’ er in kunt dopen. Niet te diep natuurlijk, want dan krijg je lelijke vlekken op je papier. Gimborn maakte in die tijd zelfs een speciale inktpot voor het vullen van je vulpen.

Kroontjespen

Schrijven deed je vroeger met een kroontjespen. Daar nam je rustig de tijd voor, het moest er ook mooi uitzien. Op school kreeg je les in schoonschrijven. De letters waren krullerig en hadden dikke en dunne delen. Veel oudere mensen schrijven nog steeds zo mooi. Het is iets dat je niet verleert. Jonge mensen hebben nooit geleerd om schoon te schrijven, maar hebben ook niet geleerd om het te kunnen lezen. Als je oma een mooi briefje in ‘schoonschrift’ naar je schrijft, moet je soms je moeder vragen wat er eigenlijk staat!

Peter Donker

Deze serie is een initiatief van De Liemers Helemaal Goed. Met medewerking van Kunstwerk! Liemers Museum en gesteund door Rabobank Arnhem en Omstreken. Via vlogs en verhalen geven we op deze wijze een gezicht aan de geschiedenis van de Liemers. Foto’s: Kunstwerk! Liemers Museum.

Bron: Een wereldspeler in Zevenaar, Leen den Besten, 2015, uitgave CVZ .

Fotografie en illustraties:

• Gim-gom lijm met het handige dopje
• Het personeel van Gimborn bij de fabriek in de Jolingschuur.
• De langhalsinktpot, speciaal voor het vullen van je vulpen.

Foto’s: Kunstwerk! Liemers Museum