Elten, dat mooie plaatsje net over de grens bij Babberich heeft 69 jaar geleden een poosje bij Nederland gehoord. Het was een soort terugbetaling voor de schade die Nederland geleden had in de Tweede Wereldoorlog. In de nacht van 31 juli en 1 augustus 1963, om middernacht, werd Elten weer Duits. Die nacht gebeurde er iets unieks: de boternacht!
We vinden het nu heel gewoon om te reizen zonder een grens tegen te komen. Ze zijn er natuurlijk wel, maar je hoeft nergens je paspoort te laten zien en je mag (bijna) alles meenemen. Vroeger was dat wel anders. Je mocht maar een kleine hoeveelheid goederen over de grens meenemen. Daar werd door de douane streng op gecontroleerd. Sommige levensmiddelen, zoals boter en koffie waren in Duitsland veel duurder dan in Nederland. Als je het dus stiekem meenam kon je daar aardig wat op verdienen. De douane maakte voortdurend jacht op de ‘smokkelaars’ die dat probeerden te doen.
De vader van Wim Koekoek werkte bij de douane. Ze kwamen in 1961 in Elten wonen en Wim ging naar de lagere school in Lobith. Samen met zijn zusje, op de fiets. De Nederlanders waren eigenlijk een soort bezetter van Elten, maar de Eltenaren hadden er geen moeite mee, herinnert Wim zich: “Ik voelde helemaal geen vijandigheid. We hadden Duitse buren waar we heel goed mee omgingen. Het voelde gewoon als Duitsland. Alles was in het Duits. De slagerij heette metzgerei, alleen een straatnaambordje zoals bijvoorbeeld Klosterstrasse was veranderd in Kloosterstraat. De enige Nederlanders die er woonden hadden er hun werk, zoals mijn vader.”
In de zomer van 1963 veranderde alles. De vijanden van vroeger waren weer goede vrienden en er werd besloten om Elten terug te geven aan Duitsland. Wim herinnert zich die dag nog goed: “De hele straat stond vol met Nederlandse en Duitse vrachtwagens. Ze begonnen dozen met boter uit de Nederlandse in de Duitse vrachtwagen over te laden. Ik heb meegeholpen en aan het eind van de dag kreeg ik er zowaar een gulden voor. Toen ik de volgende morgen wakker werd waren alle vrachtwagens weer verdwenen. De Nederlandse wagens waren leeg weer teruggereden naar Nederland. De volgeladen Duitse wagen waren blijven staan. Toen om middernacht Elten weer Duits werd stonden die wagens, zonder een centimeter gereden te hebben, ineens in Duitsland. De lading boter die erin zat, was ineens duizenden guldens meer waard! Niemand wist hoe de Duitse douane er op zou reageren. De Nederlandse en Duitse overheid zullen het geweten hebben, want het moet lang van te voren bedacht zijn. Maar ze wisten blijkbaar niet goed wat ze er aan moesten doen, dus hebben ze het maar laten gaan.
De Eltenaren zelf zijn er niet veel mee opgeschoten. Je moest natuurlijk veel geld hebben om groot in te kopen en om het vervoer en de opslag te regelen. Wat dat betreft is er niet veel veranderd, als je rijk bent is het niet moeilijk om nog rijker te worden!”
Peter Donker
Deze serie is een initiatief van De Liemers Helemaal Goed. Met medewerking van Kunstwerk! Liemers Museum en gesteund door Rabobank Arnhem en Omstreken. Via vlogs en verhalen geven we op deze wijze een gezicht aan de geschiedenis van de Liemers. Foto’s: Kunstwerk! Liemers Museum.
Ik weet dit nog heel goed woonde zelf in gendt de stiefmoeder van mijn vader was duits dus die verhalen hoorde wij wel ben zelf geboren in 1953
Via mijn grootmoeder, in 1979 geboren in Duiven, hadden wij – een Huissense gezin- , familie in Elten, waar we regelmatig als kind gingen logeren. Die familie F. had een grote boerderij vlakbij de grensovergang met Babberich. Toen we hoorden dat op 1 aug. 1963 Elten weer Duits zou worden ben ik, toen 23 jaar, er met vrienden uit Huissen heen gefietst. Enorme drukte, alle straten vol met geparkeerde Nederlandse (vracht)auto’s. We konden per fiets nauwelijks de markt bereiken. De fam. F vond de Wiederzurückgabe maar niks, ze hadden het best gehad onder “de Hollanders”…….
ik kom niet uit elten, ik ben een dag later geboren om 16.30 in de van hovelstraat 25a in helden dorp in noord limburg.