In 1852 krijgt Berndsen uit Zevenaar ‘vergunning tot het oprichten van een koren- en pelmolen’ aan de Achtergaardsestraat in Groessen. De molen voor oudste broer en molenaar Jan wordt een stellingmolen: een hoge windmolen met halverwege een stelling ofwel galerij die rondom de molen loopt.
Vanaf de stelling kan de molenaar bij de hoge wieken om ze ‘op de wind’ te draaien en om de zeilen aan te brengen. Door de hoogte is beneden een grote ruimte waar de molenaar met paard en wagen, later auto, makkelijk naar binnen rijdt zonder ‘een klap van de molenwieken’ te krijgen.
In 1856 is ook het molenaarshuis gereed, het staat los van de molen. In 1871 brandt het huis volledig af. De molen blijft gespaard, evenals de bewoners en het vee. Het molenaarshuis wordt weer opgebouwd. Wat later komt er ook een maalderij en bakkerij met winkelnering. Bakkerij en winkel blijven bestaan tot 1918.
De molen en woning krijgen meerdere eigenaren, molenaars en bewoners. Eigenaar Bisseling staat met vrouw en elf kinderen in 1934 op straat. Door speculaties op de graanmarkt gaat de molenaar failliet en wordt het onroerend goed openbaar verkocht. Gradus Staring uit Ooij wordt de nieuwe eigenaar, maar het is zoon Jan die daar gaat wonen en werken. Hij heeft ‘concurrentie’ van de korenmaalderij van de ABTB en graanmaalderij van weduwe Busink, beiden aan de Dorpstraat.
De molen heet in de volksmond De Welvaart. Het is onbekend vanaf wanneer de molen officieel deze naam draagt. Na de restauratie in 1943 wil de molenmaker de naam aanbrengen op de molen. Eigenaar Staring weigert dit omdat hij de molen gekocht heeft zonder naam. Bovendien vindt hij in oorlogstijd een naam De Welvaart ongepast. De Gelderse Molencommissie noemt de molen bij haar inventarisatie in 1963 wél De Welvaart.
Oorlogsjaren
Van oorsprong is De Welvaart een korenmolen, waarmee onder invloed van wind uit graan meel wordt gemalen. In de oorlogsjaren maalt Staring tegen de regels in ‘s avonds en ’s nachts stiekem graan zodat de bevolking haar eigen brood kan bakken. Hiervoor zit hij enkele keren vast in de marechausseekazerne in Zevenaar. Als molenaar is hij echter een onmisbare schakel in de voedselvoorziening en wordt hij vrijgelaten.
Meerdere stormen teisteren de molen, waarbij het ‘vlechtwerk’ van de wieken zelfs in een naburige bongerd belandt. Een andere keer schiet een losgeslagen deel van de galerij door het dak van het woonhuis. Het vele herstelwerk betekent tijd- en geldverlies want de molen moet hiervoor worden stilgezet.
Ruim honderd jaar drijft windkracht het maalwerk van de Groessense molen aan, maar bij windstilte staat het werk stil. In 1898 wordt een stoomketel geïnstalleerd en in 1921 komt er een benzinemotor, vijf jaar later weer vervangen door een elektromotor. Noodzakelijke veranderingen zodat het werk door kan gaan en een goed resultaat wordt bereikt. De technische vooruitgang leidt evenwel tot steeds hogere eisen aan het te leveren product. Op de drie windmolens in de gemeente wordt in Groessen als laatste gemalen, maar in 1962 vallen ook de wieken van De Welvaart voorgoed stil. Als economisch instrument is de windmolen uitgediend. Het binnenwerk wordt verwijderd en in de molenromp komen silo’s. Molenaar Staring slaat een andere weg in.
Met de stilstand in 1962 komt het verval aan de buitenkant van de molen. Na een storm in 1983 is de situatie niet langer verantwoord en wordt het buitenwerk verwijderd. De brand in april 1995 doet de rest: de molen wordt grotendeels verwoest. Wat resteert is de molenromp, die ook na de brand als graansilo in gebruik blijft.
Irma de Theije
Deze serie is een initiatief van De Liemers Helemaal Goed. Met medewerking van Kunstwerk! Liemers Museum en gesteund door Leven in de Liemers en het Prins Bernhard Fonds. Via vlogs en verhalen geven we op deze wijze een gezicht aan de geschiedenis van de Liemers.
FOTO’S
Foto’s molen De Welvaart: Kunstwerk! Liemers Museum.
Foto brand molen De Welvaart op 8 april 1995: foto Sjoerd Geurts
BRONVERMELDING
Staring, F.J.M. (1985). De Welvaart, Geschiedenis rondom een molen.
