‘Turmac betekende veel voor Zevenaar’
Vroeger was het heel gewoon. Als je zo rond je zestiende ging werken dan ging je als vanzelfsprekend ook roken. Dan hoorde je er echt bij. Nu weten we beter. We weten hoe ongezond roken is. Steeds meer mensen stoppen er mee en jongeren beginnen er niet meer aan.
Toch waren sigaretten in Zevenaar jarenlang heel belangrijk. Het is bijna honderd jaar geleden dat er aan de Kerkstraat een sigarettenfabriek werd opgericht. Op de plek waar tegenwoordig het gemeentehuis te vinden is. De grote fabriekshallen staan er nog. Een hal luistert ook nu nog naar de naam ‘Hal 12’. Een overblijfsel uit de sigarettentijd. De mensen die er gewerkt hebben, praten nog steeds over ‘Turmac’. De vroegere naam van de fabriek. Later werd de naam van het bedrijf – na een overname – veranderd in British American Tobacco (BAT).
Tom Zwollo werkte van 1978 tot 2009 bij de Turmac. Hij deed de inkoop van alle materialen. “Alles wat nodig was, werd in enorme hoeveelheden ingekocht”, herinnert Tom zich. “Papier, karton en aluminiumfolie voor de verpakkingen. Vloeipapier en filters voor de sigaretten. Er werden heel veel sigaretten gemaakt. De tabak kwam uit een andere fabriek in Amsterdam. Daar werd de tabak uit de hele wereld geleverd. Tabak werd zo gemengd dat het de juiste smaak kreeg. Er werden ook andere stoffen aan toegevoegd, zoals suikerstroop en laurierdrop, maar ook rum en wijn. Soms zelfs menthol. Opgelost in alcohol werd dat op het aluminiumfolie aan de binnenkant van het pakje gespoten. De tabak nam de mentholsmaak heel snel op. Zo kreeg ieder merk zijn eigen smaak. Toch kon het zo zijn dat wanneer je datzelfde merk in een ander land kocht, het toch weer anders smaakte. In Frankrijk, Italië en Spanje houden ze van sterke smaken. Daar werd de sigaret op aangepast. Ook de afmetingen van de sigaret en het pakje konden verschillen. Maar de naam en het plaatje bleven hetzelfde!”
Veel merken
Tom weet niet hoeveel verschillende merken er bij de Turmac werden gemaakt. Hij heeft ze nooit geteld. “Een bekend merk was ‘Old Mac’. De reclamespreuk uit die tijd luidde: ‘altijd trek in een Old Mac’. Op straat werd dat al snel veranderd in ‘Iedere gek heeft een Old Mac in zijn bek’. Al die merken worden nog steeds bewaard in het Liemers Museum. Old Mac wordt niet meer verkocht, anderen nog steeds. Zoals Peter Stuyvesant, een merk dat niet alleen als sigaret bekend is. Het is ook de naam van een collectie schilderijen. Deze inmiddels wereldberoemde collectie hing jarenlang in de fabriek.”
Inmiddels is het alweer tien jaar geleden dat de fabriek aan de Kerkstraat stopte met de productie van sigaretten. “Dat was niet omdat er te weinig sigaretten werden verkocht. De eigenaar laat de sigaretten voortaan maken in een land waar de lonen lager zijn. Waar hij goedkoper kan produceren. Zo verdween de fabriek en daarmee het werk voor heel veel mensen in Zevenaar. Meteen werden ook veel schilderijen verkocht. Een groot deel van de collectie werd daarnaast aan de gemeente schonken. Het Liemers Museum heeft deze collectie in beheer. De schilderijen zijn daar nu ook te zien.”
Het verhaal van Tom gaat over een fabriek die veel betekende voor Zevenaar. Er bestonden in die tijd zelfs Turmac-verenigingen. Sommigen daarvan bestaan nog steeds, zoals de schaakvereniging. Nadat de fabriek uit Zevenaar vertrok is de naam van de vereniging veranderd. Roken en schaken gaan tegenwoordig niet meer samen.
Peter Donker
Deze serie is een initiatief van De Liemers Helemaal Goed. Met medewerking van Kunstwerk! Liemers Museum en mogelijk gemaakt door Leven in de Liemers. Via vlogs en verhalen geven we op deze wijze een gezicht aan de geschiedenis van de Liemers.
Bronnen: Tom Zwollo; Onder de rook van Turmac, 2005, uitgave CVZ.
Foto’s: Kunstwerk! Liemers Museum.
